Nynorsk litteraturpris til Gunnhild Øyehaug
Gunnhild Øyehaug får Nynorsk litteraturpris 2024 for boka «Her kjem sola», gjeven ut på Kolon forlag.
Prisen er på 50 000 kroner og vert delt ut i høve Dei nynorske festspela i Aasentunet 13. juni, i Gunnhild Øyehaug si eiga heimbygd.
– Gunnhild Øyehaug er unik i den nynorske språkheimen. Ingen skriv som henne. Ho er vittig og sår på same tid, og det er energi i teksten. Som lesar kan du aldri vite kor Øyehaug vil ta deg, skriv juryen i grunngjevinga.
Juryen har vore Siri Løkholm Ramberg, Elisabeth Jensen Lombnæs og Magne Julin Vik-Mo. Nynorsk litteraturpris har vorte delt ut sidan 1982, og det er Noregs Mållag, Det Norske Teatret og Det Norske Samlaget som står bak prisen.
Grunngjevinga frå juryen:
Den middelaldrande forfattaren Helga Mork er på veg inn i overgangsalderen. Ho bur ved sida av ei stor flyttblokk. Ho vil skrive bøker om einslege, sinte kvinner, men ein dag flyttar det inn eit par i nabohuset. Paret er to kjende forfattarar, og no vert ho forelska i Even Albert. Samstundes dett ho inn og ut av ei anna røynd gjennom golvet på kontoret ho leiger. Der møter ho Hervor, som driv ein campingplass. Etter kvart får lesaren eit essay om moldvarpar, Shakespeare og sjølve essayforma — og så mykje meir.
Dette er ei bok der fantasien viskar ut konvensjonelle grenser, der det nynorske språket opnar eit heilt nytt litterært landskap.
Gunnhild Øyehaug er unik i den nynorske språkheimen. Ingen skriv som henne. Ho er vittig og sår på same tid, og det er energi i teksten. Som lesar kan du aldri vite kor Øyehaug vil ta deg. Skiljet mellom røynd og fantasi er oppheva, og i dette området finn ho eit nytt terreng for forteljinga. Boka viser at det nynorske kan leikast med. Øyehaug dyrkar sin sans for filosofi og tenkning. Samstundes er boka lett å lese, fornøyeleg og tilgjengeleg for alle.
At ho igjen evnar å fange det komplekse og gjere det enkelt, viser kva for ein stor forfattar Øyehaug er. Dei seinare åra har Gunnhild Øyehaug vorte ein kritikarfavoritt i utlandet. Lesaren får sjå nordvestlandet og den fiktive bygda Volke. Men det er eit anna vestland vi møter. Boka insisterer på det lokale og det konkrete. Problemstillingane og språket er universelle. Slikt har fungert godt for andre nynorske prisvinnarar dei siste åra — også for dei aller gjevaste prisar!
«Her kjem sola» er ein kjærleiksroman, men langt frå ein klassisk oppbygd ein. Øyehaug skildrar forelskinga som ingen andre. Dei presise observasjonane, gode tankane og vittige formuleringane går opp i ei høgare eining. Lesarane blir glade i Helga Mork og lærer noko om seg sjølve på vegen, og slik vert opplevinga ny for kvar lesnad.
Årets vinnar av Nynorsk litteraturpris stadfester med dette eit nytt høgdepunkt i forfattarskapen, og er alt anna enn «ein beinkvit, visna bregne i skogen».