Dette seier folk om Fosse
Norsk Tidend har høyrt med ulike folk om kva forholdet deira til Fosse er. Her er eit utval av svara vi fekk inn.
Brit Bildøen, forfattar
Han er ein kjær kollega på Samlaget, var ein god skrivelærar da eg gjekk på Skrivekunstakademiet i 90/91, og eg hadde æra av å jobbe med nokre av bøkene hans da eg var konsulent på Samlaget. Men først og fremst er han ein forfattar eg har lese med stor glede og interesse frå han kom med den eksepsjonelle debuten Raudt, svart i 1983. Han har verkeleg sett tonen for oss vestlendingar. Dette ordknappe som likevel rommar så mykje. Kontrasten mellom det smålege surret vi går med i hovuda alle mann, og dei store spørsmåla. Liv og død, lys og mørke. Og så det evige regnet, da.
Tore Renberg, forfattar
Eg har eit tilårskome og levande forhold til Jon! Eg blei kjend med litteraturen hans i 1992, då eg stabba rundt som litteraturstudent på Nygårdshøyden i Bergen om dagane og skreiv på mine tidlege – refuserte – manus om kveldane. Det var perfekte bøker for meg, dei skjøre kjenslene, den superlitterære stilen, forma; alt stemde og alt inspirerte. Dei litteraturteoretiske verka, med si skrift-insistering, var eg òg begeistra for. Alt saman skjerpa mitt estetiske og etiske forhold til kunsten. Eg får innrømme han blei noko av ei besetting; eg portrettintervjua Jon for Studentradioen, seinare for Leseforeningen på NRK 2 i 1998 – og til alt overmål sende eg han ei diktsamling i 1993, trur eg det var, som han var så elskeleg å lese og gi ei streng men veldig konstruktiv vurdering av. Stort var det. Stort! Eg har følgd han sidan, lysande mann, skinande bøker. Ein skal vere takksam for å få lese og skrive i same tid som ein slik forfattar.
Ragnar Hovland, forfattar
Jon Fosse er ein venn og god kollega, som eg har kjent i 40 år, sidan han debuterte i 1983. Eg har lese det aller meste av det han har skrive, og var konsulent på 5-6 av dei tidlegaste bøkene hans (men ikkje debutboka). Vi var også kollegaer i ca fem år, som lærarar på Skrivekunstakademiet i Hordaland. Ei stund var vi også begge hovudkonsulentar på Det Norske Samlaget (men Jon gav seg fort med det). No møtest vi to gonger i året på Kaffistova i Oslo og pratar om laust og fast.
Anna Mariana Bohlin, førsteamanuensis ved UiB
Det mest underbara med Jon Fosse är hur hans språk härbärgerar ångest på ett sätt som lämnar läsaren befriad från oro. Jag har dessvärre läst för lite för att kunna uttala mig om favoritgenre eller ge läsråd, men det är en annan sak jag skulle vilja säga. Det kanske inte lämpar sig för att trycka, men här är det i alla fall:
Som svensk blir jag irriterad på att diskussionen i svensk media är så upptagen av översättningar. Självklart är det viktigt att översätta även litteratur på andra nordiska språk för att nå ut till en bredare läsekrets, men det är inte svårt för svenskar att förstå nynorsk! En av Fosses översättare talade i Sveriges Radio direkt efter tillkännagivandet av priset om att kärvheten i Fosses nynorsk inte riktigt låter sig översättas till svenskans betydligt mjukare idiom. Just därför borde man uppmana folk att läsa på originalspråk. I Norden har vi förmånen framför resten av världen att kunna ta till oss Fosses rytm, rymd och klang på nynorsk – denna njutning borde även svenskar unna sig.
Frode Helmich Pedersen, professor ved UiB
Jeg fikk først et nært forhold til Fosses diktning da jeg skulle holde prøveforelesning til doktorgraden i allmenn litteraturvitenskap i 2009. Da ble jeg bedt om å forelese over et tema knyttet til Melancholia-romanene, som jeg derfor leste grundig og oppmerksomt, flere ganger, på kort tid. Det var en stor opplevelse som befestet min store respekt for dette forfatterskapet. Samtidig skal det sies at jeg er ambivalent til det, for Fosse har noen påfallende begrensninger. Man kan si at det allmenne med hans litteratur også er hans begrensning. Hans verker har til tider ganske stor avstand til tiden vi lever i. Dessuten er det nok et problem at han er såpass lett å parodiere.
Heming Helland Gujord, professor ved UiB
Eg har kjent til Fosse sidan eg studerte i Bergen frå 1988 til 1994. Eg abonnerte også på Vagant og såg kva status Fosse hadde. Essaysamlinga «Frå showing via telling til writing» var også med på å gjere Fosse spennande og interessant for ein student. Eg brukte Fossetekstar i undervisninga då eg var kollokvieleiar på nordisk og sendelektor på Odense universitet. Som medlem av juryen i Nynorsk litteraturpris var eg også med på å gi han pris for første bandet av «Septologien». Fosse har alltid vore der. Men for meg som historisk og ideologisk orientert litteraturforskar, har Fosse også alltid vore ei utfordring.
Stina Ringdal Strøm, Norsk Målungdom
Jon Fosse er kanskje blant mine favorittforfattarar. Eg hugsar at vi las utdrag av Fosse på ungdomsskulen utan at eg la så mykje i det, og eg trur eg var litt skeptisk til den enkle stilen. Det er først i dei siste åra eg har sett meg litt meir inn i nokre av verka, og har blitt ordentleg rive med.
Elise Winterthun, litteraturvitar og kritikar i Klassekampen
Eg har sans for mange av bøkene og stykka til Fosse; eg har ikkje lese alt, men ein del. Eg er sjølv frå Hardanger, og lynnet hjå Fosse er ofte kjend for meg, på eit vis eg har vanskeleg for å setje fingeren på. Det handlar om heilt enkle formuleringar, til dømes «har ikkje blitt», som ei forklaring på kvifor ein ikkje har fått noko gjort. Har ikkje blitt. For meg er dette ei fullgod forklaring på det meste, som rommar uendelig mykje.
Tron Petter Aunaas, lesar og Fosse-fan
Forholdet er som en dårlig rom-com, vi gikk på en måte fra fiender til elskere (foreløpig en énsidig sak). Syntes han var pretensiøs på videregående, begynte å lese ham i smug på forfatterstudiet i Bø, falt for ham i Bergen (det måtte Vestland til!). Jo! Sist jeg «fangirlet» var det for ham, da jeg traff ham på gaten og fikk ta ham i hånden. Noen måneder etter dette møtte jeg blikket hans på vei hjem fra nachspiel, tidlig om morgenen, kledd som en prostituert.