Skule

Nynorsk har dårlegare vilkår enn bokmål i skulen.

Elevar i Noreg skal både lære seg nynorsk og få ei oppfatning om at det er eit dugande bruksspråk. Fordi bokmål er eit mykje meir bruka språk i samfunnet, har skulen ei utfordrande oppgåve. Diverre er det store og grunnleggjande problem med korleis nynorsk blir handtert i den norske skulen i dag. Alle elevar møter for lite nynorsk i skulen, og elevane som har det som sidemål, møter det for seint. Det ønskjer Noregs Mållag å gjere noko med.

Opplæring i nynorsk som hovudmål

Nynorskelevane er blant dei som får merke det ujamne forholdet mellom bokmål og nynorsk aller best. Skulen har difor ei viktig oppgåve i å skape trygge nynorskbrukarar. Diverre ser me strukturelle problem som bidreg til den motsette utviklinga. Undervisningskvardagen til nynorskelevane inneheld som regel mykje bokmål, særleg i læremiddel. Dette problemet har auka på dei siste åra, ettersom skulekvardagen har blitt meir digital. Elevane blir presenterte for digitale læremiddel på bokmål, stikk i strid med kva opplæringslova seier.  

Noregs Mållag meiner:

• Statsforvaltaren eller Språkrådet må føre tilsyn med at dei språklege rettane til nynorskelevane etter opplæringslova ikkje vert brotne.
• Skuleeigarar må få styrkt kunnskapen om nynorskelevane sine rettar.
• Skuleeigarar må ta ansvar for at lærarar som skal undervise i og på nynorsk, har naudsynt kompetanse.
• Dei største byane må ha eit fast tilbod om nynorskklasse, utan minstekrav til elevar.
• Det må setjast inn tiltak for å hindre språkskiftet frå nynorsk til bokmål i ungdomsskulen og vidaregåande.
• Elevar med nynorsk som hovudmål i vidaregåande skule skal få ekstra konkurransepoeng for å hindre taktisk språkskifte og oppmode elevar til å halde på nynorsk.
• Kravet om at det må vera 10 elevar att i klassen for å skipa parallellklasse, må koma attende.
• Ordninga med rådgjevande skulemålsrøystingar skal vidareførast. Likevel skal det ikkje vere høve til å endre skulemålet frå nynorsk til bokmål dersom det er fleirtal for nynorsk i røystinga.
• Det må vere to tredjedels fleirtal i kommunestyret for å endre skulemålet frå nynorsk til bokmål.

I ungdomsskulen

Elevane i ungdomsskulen har i dag ikkje rett til anna enn undervisingsmateriell og eksamen på eige språk, og å få levera skriftlege arbeid på hovudmålet. Dette råkar nynorskelevane i kommunar med språkblanda skular. Resultatet er at svært mange nynorskelevar byter til bokmål i løpet av ungdomsskulen.

Noregs Mållag meiner: 

• Alle elevar må ha rett til å få opplæring på eige språk ut grunnskulen. 
• Lærarar i ungdomsskulen skal undervisa nynorskelevar på nynorsk i alle fag.
• Nynorskelevar og bokmålselevar må gå i ulike grupper heile grunnskulen. Skulane må få tilstrekkelege midlar til å gjennomføre språkdeling.

Opplæring i nynorsk som sidemål

Sidemålsordninga er ein føresetnad for at vi skal kunne ha to likestilte norske skriftspråk i Noreg. Mange arbeidsplassar, private som offentlege, krev og skal krevje nynorskkunnskap av dei tilsette. Diverre er det mange elevar som meistrar nynorsk dårleg etter å ha hatt det som sidemål. Det er uheldig både for elevane og for samfunnet. Å styrkje sidemålsundervisninga er eit svært viktig grep for å styrkje posisjonen til nynorsk i Noreg.

Noregs Mållag meiner:

• Elevane skal ha eigen karakter i sidemål, både standpunkt og eksamen på ungdomsskulen og vidaregåande skule.
• Sidemålsundervisninga må byrje tidlegare, i tråd med læreplanen, og verte betre.
• Fritaksregimet for vurdering i sidemål er for vidt.
• Det skal setjast i gang fleire positive sidemålsforsøk på nynorsk.
• Timetalet til for- og etterarbeid i norskfaget må aukast, slik at det samsvarer med vurderingsbøra norsklærarar har.

Det er over 74 000 nynorskelevar i grunnskulen